Aktualności

31 sierpnia to Dzień Solidarności i Wolności i jednocześnie 44 rocznica podpisania porozumień sierpniowych i powstania NSZZ Solidarność. 

Fala sierpniowych strajków z 1980 roku zmieniła historię Polski, doprowadzając do powstania NSZZ „Solidarność” – pierwszej w krajach komunistycznych, niezależnej od władz, legalnej organizacji związkowej. Podpisanie porozumienia w Gdańsku 31 sierpnia 1980 roku między komisją rządową a Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym (MKS), a także porozumienia zawarte w Szczecinie, Jastrzębiu i Katowicach, stały się początkiem przemian 1989 roku – obalenia komunizmu i końca systemu jałtańskiego.

Do Porozumienia Gdańskiego doszło w efekcie trwającego dwa tygodnie strajku w Stoczni który rozpoczął się 14 sierpnia. Protest poprzedziła masowa akcja ulotkowa, propagująca żądanie przywrócenia do pracy zwolnionej ze stoczni działaczki Wolnych Związków Zawodowych Anny Walentynowicz. Powołano Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, który sformułował słynne 21 postulatów. Najważniejszym z nich było żądanie powołania niezależnych od władz związków zawodowych. W międzyczasie własną listę 36 postulatów przedstawił MKS w Szczecinie, który koordynował protesty na terenie Pomorza Zachodniego. Obu komitetom już po kilku dniach podlegało po kilkaset strajkujących zakładów.

Protestu o takiej skali nie sposób było ukryć ani spacyfikować. Na Wybrzeże wysłano komisje rządowe – do Gdańska pojechał wicepremier Tadeusz Pyka (wkrótce zastąpił go Mieczysław Jagielski), a do Szczecina – Kazimierz Barcikowski. Rozpoczęły się długotrwałe negocjacje.

Strajkujący mogli liczyć na wsparcie środowisk opozycyjnych (w Gdańsku np. zorganizowały one poligrafię), twórców, którzy urozmaicali długotrwały protest swoimi występami, Kościoła (na terenie strajkujących zakładów organizowano polowe nabożeństwa), a także większości społeczeństwa, zbierającego składki na rzecz protestujących (chłopi dostarczali żywność). MKS przejęły praktycznie kontrolę nad regionami objętymi strajkami.

Tymczasem strajk zaczął się rozszerzać – 26 sierpnia objął Dolny Śląsk, a trzy dni później Górny Śląsk. W obliczu nieuniknionego rozszerzenia protestów na cały kraj, strat gospodarczych, a także niemożności siłowego rozwiązania konfliktu (aczkolwiek wariant taki rozpatrywano) Biuro Polityczne KC PZPR zdecydowało się na „mniejsze zło”, jakim zdaniem Edwarda Gierka było wyrażenie zgody na powstanie niezależnej od partii komunistycznej organizacji robotników.

30 sierpnia podpisano porozumienie w Szczecinie, 31 sierpnia w Gdańsku, 3 września w Jastrzębiu, zaś 11 września – w Hucie Katowice. To, co jeszcze niedawno wydawało się mrzonką, nagle stało się faktem – władze wyraziły zgodę na powołanie niezależnych, samorządnych związków zawodowych.

Wynikiem Porozumień Sierpniowych było powstanie ogólnokrajowego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność”. Zarejestrowano go 10 listopada 1980 roku.

Wydarzenia sprzed 44 lat były jednym z najważniejszych momentów na drodze do upadku systemu komunistycznego w Europie.

Źródło: IPN

12 sierpnia 1920 r. wojska bolszewickie stanęły u wrót Warszawy. Na linii Wisły miało dojść do decydującego starcia. Przygotowany przez polskie dowództwo plan obrony Warszawy wymagał powstrzymania trzykrotnie silniejszych wojsk wroga do czasu kontruderzenia sił skoncentrowanych pod dowództwem Piłsudskiego nad Wieprzem. Z braku silnych odwodów rzucono do walki młodzież gimnazjalną i studencką, której za całe wyszkolenie wojskowe musiał czasem wystarczyć błyskawiczny kurs obsługi karabinu.

Oddziały obrony stolicy wypełniły zadanie i powstrzymały atak wroga. 15 sierpnia 1920 r. pod Radzyminem bolszewickie siły zostały odparte. Z kolei wojska gen. Sikorskiego powstrzymały wroga pod Płockiem i Modlinem. 16 sierpnia znad Wieprza ruszyło natarcie grupy uderzeniowej Piłsudskiego, które dzięki zaskoczeniu zmusiło siły bolszewickie do panicznej ucieczki.

Bitwa okazała się wielkim zwycięstwem Polaków, odwracając losy całej wojny. Dla wielu tak wielkim i nadzwyczajnym, że nazwana została „cudem nad Wisłą”, również dzięki wierze w szczególną troskę Matki Boskiej nad walczącymi wojskami polskimi, w przypadające tego dnia święto Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Armia Czerwona poniosła jedną z największych klęsk.

W 1923 r., na pamiątkę zwycięstwa nad bolszewikami pod Warszawą, dzień 15 sierpnia ustanowiono Świętem Wojska Polskiego. W 1950 r. komunistyczne władze zmieniły datę święta na 12 października (rocznica bitwy pod Lenino z 1943 r.). W 1992 r. 15 sierpnia ponownie stał się dniem, w którym honoruje się tradycje polskiego oręża.

 Żródło. IPN

Na mocy rozkazu dowódcy Armii Krajowej, gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora” powstanie warszawskie rozpoczęło się 1 sierpnia 1944 r. o 17.00, tzw. godzinie „W”. Miało na celu wyzwolenie stolicy spod niemieckiej okupacji przed wkroczeniem do niej Armii Czerwonej. Armia Krajowa i władze Polskiego Państwa Podziemnego zamierzały ujawnić się i wystąpić wobec Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego (utworzonego w Lublinie i zależnego od woli Stalina) w roli gospodarza (jako jedyna legalna władza niepodległej Rzeczypospolitej). Powstanie, planowane na kilka dni, upadło 3 października po 63 dniach walki. W jego wyniku zginęło od 16 tys. do 18 tys. żołnierzy AK i od 150 tys. do 180 tys. cywilów.

Po kapitulacji Warszawa została doszczętnie zniszczona przez Niemców.

O ile pod względem militarnym powstanie zakończyło się klęską, o tyle pod względem politycznym miało znaczenie ogromne. Rozpoczynając je, Polacy zademonstrowali dążenie do odzyskania i utrzymania niepodległości.

Źródło: IPN

                                                                           Plakat: IPN